Makkelijk zelf te zaaien, enorm decoratief en nog gezond ook… Wist je dat bloemen niet alleen mooi zijn om naar te kijken, maar dat je ze in vele gevallen ook kunt eten? Sinds ik ooit een van mijn taarten met een combinatie van fruit en bloemen heb gegarneerd wil ik nooit meer anders. Een paar aardbeien bovenop de chocoladetaart zijn dan ineens heel saai… Eetbare bloemen zitten vol vitaminen, mineralen, antioxidanten en – door de rijke kleurschakeringen van de bloemen – fytonutriënten, met name flavonoïden. Ga aan de slag met een of meer bloemen uit deze lijst en serveer straks viooltjes, korenbloemen of Oost-Indische kers bij je soep, salade,taart, cake of ander (na)gerecht.
Hoe kom je aan eetbare bloemen? Je kunt ze natuurlijk gewoon kopen, maar zelf zaaien is net zo leuk. Het geeft je bovendien de zekerheid dat je eetbare bloemen niet behandeld zijn met allerlei pesticiden. Kies om diezelfde reden voor biologische zaden. Die hebben als bijkomende bonus dat ze een pure smaak ontwikkelen en nóg meer gezonde stofjes bevatten. We noemden de bekende en decoratieve viooltjes al even, maar hieronder tien andere bloemen die het tevens erg lekker doen op taart of salade.
Oost-Indische kers (Tropaeolum majus)
Deze sierlijke plant met geel tot diep oranjerode bloemen is niet alleen heel erg makkelijk te kweken, maar alles (behalve de wortel) aan deze plant is eetbaar. Zo kun je de bladeren en bloemen gebruiken voor een pittige salade en de zaden inmaken als kappertjes. En de bloemen zijn natuurlijk een prachtige garnering van je gerechten. De licht pittige smaak doet denken aan die van tuinkers, ze hoort dan ook tot dezelfde plantenfamilie, net als waterkers trouwens. Oost-Indische kers valt onder de medicinale planten en is in de zestiende eeuw vanuit Peru meegereisd. De plant werd vooral toegepast bij infecties aan de luchtwegen of blaas. De bloemen zijn rijk aan vitamine C, K en A en bevatten ook calcium, ijzer, koper én een hoog eiwitgehalte. Oost-Indische kers is heel makkelijk te kweken uit zaad. Er zijn grote klimmende variëteiten die je tegen een hekwerk of schutting kunt laten groeien en hele compacte die geschikt zijn voor balkonbakken en borders.
Goudsbloem (Calendula officinalis)
Deze bloem ben je vast weleens op ingrediëntenlijsten van natuurlijke huidverzorgingsproducten tegengekomen. De calendula olie die er van de bloemknoppen van deze medicinale plant veelvuldig gemaakt wordt, heeft een ontstekingsremmende en anti-bacteriele werking terwijl het tevens de huid verzorgt en verzacht. De losse, erg gezonde bloemblaadjes (eigenlijk zijn dit aparte bloemetjes maar daarover later bij de zonnebloem meer), worden vervolgens gegeten. Door hun talloze fytonutriënten werken ze onder andere antiseptisch, wondhelend, ontstekingsremmend en schimmelbestrijdend.De bloemblaadjes zijn fel oranje of geel van kleur en kunnen die kleurstof ook goed afgeven aan bijvoorbeeld een dessert of rijst. De smaak is peperig, maar niet overheersend genoeg om de smaak van het gerecht zelf over te nemen. Zet de goudsbloem op een zonnige plek en je hebt er al snel genoeg van om in allerlei gerechten te gebruiken.
Vlijtig liesje (Impatiens walleriana)
Wie kent ze niet, deze eenjarige plantjes met meestal paarse of rode bloemen? Ook al kun je ze makkelijk kant en klaar kopen, toch kun je ze toch beter zelf zaaien, tenzij een verkoper ze zelf heeft opgekweekt en kan garanderen dat ze niet zijn bespoten. De bloemetjes zijn licht pittig van smaak.
Begonia (Begonia sp.)
Op zich heel erg vergelijkbaar met het vlijtige liesje, maar dan in een reeks van andere kleuren en vormen. Vooral de dubbelbloemige soorten zijn erg mooi. En ook leuk voor bezitters van een schaduwrijke tuin: dit is een van de weinige makkelijke eetbare bloemen die het ook goed doen op wat schaduwrijkere plekken.
Komkommerkruid of Bernagie (Borago officinalis)
Dit is een ietwat prikkelige plant, maar wel eentje met karakter en ontzettend lekkere bloemen. Zoals de naam al aangeeft smaken ze naar komkommer. Meestal zijn ze hemelsblauw, een bijzondere kleur op je bord. Maar er bestaat ook een witte variant. Beide zijn eetbaar. De bloemen zijn niet erg groot, maar wel makkelijk te plukken als je ze aan hun bijna zwarte meeldraden van de plant los trekt. Strooi de bloemen met mate over je salade, de aanwezige alkaloïden zijn in kleine hoeveelheden gezond, maar je kunt er beter niet te veel van eten.
Pompoenen en courgettes (Cucurbita pepo)
Een ontzettend veelzijdige, maar wel ruimte verlangende plant. Pompoenen en courgettes zijn feitelijk verschijningsvormen van dezelfde soort plant. Iedereen weet wel dat je de vruchten eetbaar zijn, maar de bloemen zijn dat ook. Deze planten maken aparte mannelijke en vrouwelijke bloemen. De vrouwelijke groeien na de bestuiving uit tot de vruchten die de plant veel energie vragen en worden daarom in beperkte mate gemaakt. De mannelijke bloemen zijn op een gezonde plant veel talrijker, omdat zij het stuifmeel leveren.De bloemen zijn vooral erg leuk om te vullen en vervolgens te bakken in de oven of als tempura te frituren. De vrouwelijke bloemen hebben zelfs al een jonge vrucht die dan deel van het gerecht wordt. Maar als het de bedoeling is dat er ook echt courgettes en pompoenen worden gevormd, is het natuurlijk belangrijk dat je een aantal vrouwelijke en tegelijkertijd ook een paar mannelijke laat zitten voor een succesvolle bestuiving.
Zonnebloem (Helianthus annuus)
Voor meeste mensen misschien wel de bloem der bloemen. Ze is eetbaar en mag daarom in dit lijstje niet ontbreken. Grappig om te weten is dat de zonnebloem zoals de meeste mensen dat als een bloem zien eigenlijk een sterk afgeplatte bloemstengel is met talloze hele kleine bloempjes. Bekijk een bloeiende zonnebloem maar eens goed en je ziet de aparte bloemen goed zitten. Elk bloempje wordt uiteindelijk een zonnepit. De buitenste bloemetjes zien er heel anders uit. Deze hebben elk een heel groot bloemblad en zijn er niet voor de zaadzetting, maar om de stuivers te lokken. Deze bloemen of bloemblaadjes geven kleur aan een salade. Als eetbare bloem kun je het beste kiezen voor rassen die meerdere bloemen per stengel maken. Ook de bloemknop is trouwens eetbaar als deze nog dicht zit. Deze moet dan wel gekookt worden, net als een artisjok.
Broccoli (Brassica oleracea convar. botrytis var. cymosa)
Broccoli staat natuurlijk al regelmatig op het menu, maar – net als bij haar zus de bloemkool – eten we deze plant meestal als alle bloemen nog in knop zitten. Maar de geopende bloemen zijn rauw ook hartstikke lekker, gezond en mooi in een salade. Hiervoor kun je natuurlijk broccoli kweken in de tuin. Maar je kunt ook (als de broccoli in de winkel al wat grotere knoppen heeft) deze als een snijbloem even vers aansnijden en op water zetten. Wel regelmatig het water verversen en opnieuw aansnijden.
Korenbloem (Centaurea cyanus)
Deze plant is vooral een aanwinst omdat hij zo makkelijk te kweken is als er ergens een zonnig stukje grond over is. In het vroege voorjaar even spitten, harken, de zaden uitstrooien en nog een keer harken, dat is eigenlijk alles wat deze plant nodig heeft. Misschien een paar keer water geven als het erg droog is. Als beloning maakt deze plant van de zomer tot ver in het najaar prachtige bloemen die prima eetbaar zijn, maar ook gedroogd met thee gemengd kunnen worden. Er zijn naast de mooie blauwe bloem, ook witte en dubbelkleurige variëteiten.
Kittelbloem (Clitoria ternata)
De laatste van de lijst is vooral een botanische bijzonderheid en alleen geschikt voor mensen met een serre, kas of hele zonnige vensterbank. Het is een klimplant met prachtige blauwe bloemen die hun naam te danken hebben aan.., ahum, je raad het al.De bloemen worden vooral gebruikt als kleurstof. Gekookt in een suikersiroop wordt er in Zuidoost-Azië een knalblauwe limonade van gemaakt. Ook wordt de bloem gebruikt om rijst te kleuren. Grote kans dat een gerecht als ‘blauwe clitoris rijst’ zelfs het meest saaie dinergezelschap aan de praat krijgt…
De hortus van Leiden gaf ons nog de tip deze eenjarige planten – ‘eenjarig’ wil trouwens zeggen dat de plant zijn levenscyclus van kieming tot zaad binnen één jaar voltooit – goed in het licht te zetten (behalve dan natuurlijk de begonia), want veel zon zal de bloemproductie flink verhogen. Laat dus maar komen die zon!
En waar vind je deze bloemen vervolgens? Voor biologische zaden kun je terecht in veel tuincentra, maar je kunt ze ook online bestellen bij bijvoorbeeld www.vreeken.nl, www.bolster.nl of www.puur-aroma.nl Deze laatste leverancier van eetbare bloemen verzorgde het beeld van de bloemen bij dit artikel.