Is zuivel gezond of ongezond? Moeten kinderen nu wel of geen melk drinken?

Wij Nederlanders zijn dol op zuivel. Over weinig voedingsmiddelen bestaat tevens zoveel discussie. Is het nu wel of niet goed voor onze botten? Haal je er nu wel of niet calcium uit? Tijd voor wat helderheid. Lees mee met de feiten en de fabels.
E r heerst behoorlijk wat verwarring rond zuivel. De een gelooft nog heilig in het dagelijkse glas zuivel als broodnodige calciumbron, terwijl de ander het glaasje wit vermijd als de pest (Run Forest… ruuuun!). Wat is nu de juiste houding? Of zijn beiden uitersten te intens? Hier lees je hoe het zit met zuivel, de feiten en fabels.

Zelf denk ik ook dat melk enorm gezond is… voor kalfjes! I know, cliché. Maar dit is toch waar natuur melk voor gemaakt heeft. En aangezien we nu weten dat meer dan 75% van de wereldbevolking lactose-intolerant is - alleen denk je bij de symptomen vaak niet meteen aan je glaasje melk - , geldt het gezegde ‘melk is goed voor elk’ ook niet meer. Melk van moeder bevat stoffen die de groei stimuleren en is bedoeld tot de zuigeling een bepaald punt in de lichamelijke ontwikkeling heeft bereikt. Na de overgang naar vaste voeding kunnen veel mensen niet meer tegen melk. Hoe kan dat nu? Dat lees je hieronder.

Kind ziek medicijnlr

Hoe zit het nu met zuivel?

Heb jij vaak een borrelende buik na zuivel? Velen van ons vinden het zó normaal om last van onze buik te hebben, dat we het niet eens opmerken. Maar een borrelende opgeblazen buik of krampen… dat hoort niet. Net als een loopneus, of 's avonds en 's nachts een verstopte neus ook niet normaal is. Zuivel is slijmvormend en beïnvloedt daarom je neus en/of longen op dit vlak. Houd eens een voedingsdagboek bij en noteer hoe je je voelt na zuivel. Heb je regelmatig last? Eet eens een weekje geen zuivel en kijk hoe je buik en neus dan voelen. Misschien voel je je wel stukken beter. 

 

lactose intolerantie
Hoe komt het dan dat zo veel mensen niet tegen zuivel kunnen? Er zijn veel redenen en diverse verschillende bestanddelen waar mensen gevoelig voor kunnen zijn. Laten we beginnen met de bekendste; lactose. Lactose is een melksuiker dat wordt afgebroken door het enzym lactase. Dit enzym gaat te werk in onze dunne darm. De mensen die lactose intolerant zijn maken geen, of te weinig, lactase aan. De meeste mensen met deze aandoening kunnen harde kazen en kleine hoeveelheden yoghurt wèl verdragen. Ook hebben mensen met deze intolerantie minder last van geitenzuivel, door het lagere gehalte lactose in de producten. 

Allergie en caseïne tolerantie
Er is ook een groep mensen die niet lactose intolerant, maar allergisch voor melk zijn. Dit is een veel gevallen een (alpha S1) caseïne intolerantie, in Nederland het meest voorkomende probleem bij mensen die last ondervinden aan melk. Het maakt de melk simpelweg te zwaar te verteren voor het lijf. 

KNO klachten
Heb jij of heeft je kind vaak last van slijm in de neus en keel? Of regelmatig terugkerende ooronstekingen? Dan kan het best zijn dat hij of zij niet zo goed tegen zuivel kan. Zuivel leidt namelijk vaak tot KNO klachten bij kinderen (en volwassenen), doordat zuivel een irritant is voor je darmwand. Deze probeert zich na consumptie te beschermen door slijm te produceren en dit merken we aan neus, keel en oren. Doordat de darm geïrriteerd raakt door frequente consumptie zie je dat er ook misselijkheid, diarree en zelfs eczeem op termijn klachten zijn die kop op kunnen steken. En dan denken weinig mensen aan zuivel als de boosdoener terwijl er een directe link is. 

Nandhu kumar jamcubstvwe unsplash

Wat dan wel?
Geen pretje dus. Voor een blije buik kies je daarom voor plantaardige melk of gefermenteerde zuivel, niet voor melk. Over het algemeen kunnen we yoghurt en kaas beter verdragen dan melk zelf. Dit is te verklaren door het fermentatieproces dat nodig is om melk in yoghurt of kaas te maken. In een warme en vochtige omgeving groeien micro-organismen en maken enzymen aan. Deze enzymen breken in het product bepaalde stoffen af die vertering makkelijker maken. Zo breekt de fermentatie van melk lactose af tot melkzuur, super dus! Hierdoor bevatten kaas en yoghurt probiotische bacteriën en zijn deze producten dus beter voor onze darmen dan melk. Oude, harde kazen bevatten het laagste gehalte van het melksuiker. Heb je vaak last van je buik laat dan de zachte kazen en kazen van koemelk liggen. Kies voor geitenyoghurt en geitenkaas, en alles met mate natuurlijk. Waarom wel geitenzuivel? Dat lees je in dit blog. En lees vooral het volgende kopje, want dit maakt kaas en yoghurt niet ineens gezond. 

Girl holding yellow round fruits 4018843

De valse calciumbron

En dan komen we aan bij de fabel. Om de een of andere reden heerst het idee dat je melk moet drinken om calcium binnen te krijgen, ook op latere leeftijd. Inderdaad, ons lichaam heeft genoeg calcium nodig om osteoporose (het brozer worden van je botten) tegen te gaan. Maar wetenschappelijk onderzoek de laatste decennia heeft aangetoond dat het drinken van melk niet de meest effectieve manier is om dit te bewerkstelligen. Integendeel. Melk bevat per gewicht inderdaad een hoger aandeel calcium dan laten we zeggen, groenten - en een mens heeft calcium nodig, tussen de 1000mg en 1200mg per dag-, maar dat melk calcium bevat wil niet zeggen dat wij het ook kunnen opnemen. De mate waarin iets kan worden opgenomen heet de biobeschikbaarheid en laat die in het geval van de calium in melk bedroevend laag zijn. 

Lage biobeschikbaarheid

Het is aangetoond dat samenstelling van (koe)melk onder andere een te hoog fosforgehalte heeft voor een hoge biobeschikbaarheid van de calcium. Fosfor hecht zich aan de calcium, waardoor jouw lijf het zeer slecht kan opnemen. De eiwitten in melk zorgen er bovendien voor dat de calcium versneld wordt uitgescheiden. Voor een betere opname van calcium kun je het dus beter uit andere voedingsmiddelen halen. Doordat je lijf de calcium zo slecht uit koemelk kan halen, gaat het bij flink verbruik de missende calcium dan maar uit eigen weefsel halen. Je bereikt dus eigenlijk het tegenovergestelde effect. Minder sterke botten in plaats van stevigere.

Alternatieve calciumbronnen

Wist je dat groene bladgroenten royale hoeveelheden calcium bevatten? Denk aan: broccoli en boerenkool (een flinke hand bevat maar liefst 150mg tot 200mg calcium). Deze calcium kunnen wij veel beter opnemen. De groenten bevatten naast calcium tevens vitamine C en K om de opname van de calcium te vergemakkelijken. Naast groene bladgroenten zit belangrijke mineraal ook met mindere mate in o.a.: avocado, banaan, taugé, amaran, quinoa, bruine rijst, bramen, zwarte bessen, kiwi’s, rabarber, dadels, (gedroogde) vijgen en abrikozen, pruimen, moerbeien, kumquats, tempeh en diverse zaden, pitten en noten zoals amandelen (dus ook amandelboter, tahini, sesamzaadboter). Bang dat je hiermee toch niet genoeg calcium binnenkrijgt? Dit is hoe veganisten al jarenlang hun calcium opname op peil houden.

Agriculture animal bell calf 463732

Groeihormonen 
Nog een bestanddeel wat verklaart waarom zuivel echt alleen bedoeld is voor kalfjes en ze in volwassenheid overgaan op gras. Zuivel bevat groeihormonen. Het is voor jonge dieren en baby’s bedoeld om goed en snel te groeien. Wij zijn het enige ras wat het vrolijk ons leven lang consumeren. Wat doen die groeihormonen met ons? Groeien we hiervan 'slechts' in de breedte (als de lengte geen optie meer is), of is er meer aan de hand? Helaas is het ’t laatste het geval. De groeihormonen uit zuivel worden een probleem bij langdurige regelmatige consumptie. Het is namelijk zo dat mensen die veel melk drinken een verhoogde IGF (Insuline Like Growth Factor) in hun bloed hebben. Het kan daardoor zelfs acne verergeren en/of veroorzaken doordat het ook andere hormonen beïnvloedt. Overigens bevat zuivel (net als andere zoogdierproducten) het suikermolecuul Neu5Gc. 

Neu5Gc

Zowel mensen als dieren hebben op elke cel in hun lichaam ingebouwde suikermoleculen. Zoogdieren zoals koeien, varkens, schapen en geiten hebben andere suikermoleculen op hun cellen dan mensen. De mens is ook een zoogdier, maar verschilt op het niveau van suikermoleculen van andere zoogdieren. Zo bevatten menselijke cellen in principe alleen het molecuul Neu5Ac (N-acetylneuraminezuur), terwijl er op de cellen van andere zoogdieren naast het Neu5Ac ook Neu5Gc (N-glycolylneuraminezuur) aanwezig is. Ingewikkeld? Blijf er even bij, want deze suikermoleculen hebben een belangrijke functie binnen ons immuunsysteem.

Bij de mens zorgt Neu5Ac ervoor dat er goede bacteriën worden aangetrokken die bij de mens horen. Anderzijds trekt Neu5Gc – zit op de cellen van alle zoogdieren m.u.v. de mens - bacteriën aan die bij deze zoogdieren horen, maar voor de mens lichaamsvreemd zijn. Zo heeft elk organisme de bacteriën die bij hem passen. Als je dus regelmatig veel zoogdierenproducten zoals zuivel eet of drinkt, krijg je hiermee de verkeerde bacteriën voor je lijf binnen. Dit leidt tot een chronische activatie van je immuunsysteem dat hierop moet letten. Het resultaat hiervan is de zogeheten laaggradige ontsteking, de basis van bijna alle Westerse welvaartsziekten. 

De reden dat we nog massaal aan de melk zijn is waarschijnlijk omdat je een glaasje melk thuis beter kunt verkopen dan een bord vol boerenkool...

Er zijn genoeg gezonde calciumbronnen die niet gepaard gaan met de nadelen van koemelk. En om het even in perspectief te zetten: 100 ml volle melk bevat 120mg calcium, terwijl 100g verse boerenkool 132mg calcium bevat. De reden dat we nog massaal aan de melk zijn is waarschijnlijk dat je een glaasje melk thuis beter kunt verkopen dan een bord vol boerenkool, maar het is wel oneindig veel beter voor je. Een beetje creativiteit in de keuken met lekkere recepten waarin je de groene groenten haast niet proeft is in dit geval dus zeker de moeite waard. kind (en jij) zijn dus veel beter af met een groene smoothie dan het pakje Campina.

Om kort te gaan, melk is in het verleden onterecht bestempeld als een goede bron van calcum. We weten nu gelukkig meer, dus doen we er goed aan om regelmatig groene groenten en andere plantaardige calciumbronnen op het menu te zetten. Daar heeft je lijf veel meer aan. Eet of drink jij zuivel echter puur voor je plezier? Geniet er dan vooral van maar schiet er niet in door, zo gezond is het nu ook weer niet. 

Health & Food

Lees ook